بیماری ارتفاع چیست؟
کوهنوردی در ارتفاعات بالا تجربه ای هیجان انگیز و منحصر به‌فرد بوده، اما همزمان می تواند چالش هایی برای بدن به وجود آورد. یکی از رایج ترین این مشکلات، بیماری ارتفاع بوده که معمولاً هنگام صعود سریع به ارتفاعات زیاد رخ خواهد داد. در مقاله بیماری ارتفاع چیست؟ قصد داریم به‌صورت کامل درباره این پدیده توضیح داده و نکات مهمی را برای شناخت، پیشگیری و کنترل آن بیان کنیم.
بیماری ارتفاع چیست؟
بیماری ارتفاع اصطلاحی برای شرایط پزشکی است که می‌تواند هنگام حرکت سریع به ارتفاع بالاتر رخ دهد. هر چه بالاتر بروید، جو رقیق‌تر می‌شود. این بدان معناست که تنفس در همان مقدار هوا، اکسیژن کمتری نسبت به ارتفاع پایین‌تر به شما می رساند. بیماری ارتفاع زمانی اتفاق می افتد که بدن شما در تنظیم تفاوت در میزان اکسیژن دریافتی با هر نفس مشکل دارد.
انواع بیماری ارتفاع
بیماری ارتفاع می تواند به سه حالت متمایز اشاره داشته باشد:
- بیماری حاد کوهستان (AMS) . این خفیف ترین و رایج ترین نوع بیماری ارتفاع است.
- ادم ریوی ناشی از ارتفاع بالا (HAPE) . این زمانی است که بیماری ارتفاع بر ریه های شما تأثیر می گذارد و باعث می شود که آنها با مایع پر شوند. این یک اورژانس پزشکی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگرچه شدیدترین نوع نیست، اما می‌تواند سریع‌تر از سایر اشکال بیماری ارتفاع باعث مرگ شود.
- ادم مغزی ناشی از ارتفاع بالا (HACE) . این شدیدترین نوع است. این اتفاق زمانی می افتد که بیماری ارتفاع باعث تورم مغز شما می شود. این یک وضعیت بسیار خطرناک است که نیاز به مراقبت های اورژانسی دارد.
بیماری ارتفاع چقدر شایع است؟
بیماری ارتفاع در بین افرادی که به ارتفاع عادت ندارند، شایع است، به این معنی که به تنفس در ارتفاعات بالا عادت ندارند. AMS در ارتفاع کمتر از ۸۰۰۰ فوت (۲۴۳۸ متر) از سطح دریا نادر است. تقریباً هر کسی که به سرعت به ارتفاع ۱۱۰۰۰ فوت (۳۳۵۲ متر) صعود کند، دچار AMS خواهد شد.
علائم بیماری ارتفاع چیست؟
بیماری ارتفاع می تواند علائم زیادی ایجاد کند و این علائم بسته به شدت آن می تواند متفاوت باشد. علائم بیماری حاد کوهستان معمولاً در اولین روز یا بیشتر پس از رسیدن به ارتفاع بالا ظاهر می شوند. اشکال شدیدتر مانند HAPE یا HACE مدت زمان بیشتری طول می کشد تا ظاهر شوند، معمولاً بین دو تا پنج روز.
علائم AMS عبارتند از:
- سردرد (این شایع ترین علامت است).
- حالت تهوع و استفراغ.
- از دست دادن اشتها.
- خستگی ، حتی هنگام استراحت.
- کسالت (احساس “ناخوشی” قابل توجه).
- مشکل در خوابیدن.
- سرگیجه یا سبکی سر.
- تغییرات بینایی (اگرچه نادر است، اما معمولاً نشان دهنده بیماری شدیدتر ارتفاع است و به دلیل پارگی رگ های خونی در شبکیه شما ایجاد می شود).
چه چیزی باعث بیماری ارتفاع می شود؟
با گذشت زمان، بدن شما معمولاً می‌تواند با تغییرات مرتبط با ارتفاع که بر میزان اکسیژن دریافتی شما با هر نفس تأثیر می‌گذارند، سازگار شود. بدون زمان کافی برای سازگاری، بیماری ارتفاع رخ خواهد داد.
عوامل خطر برای بیماری ارتفاع چیست؟
عوامل خطر بیماری ارتفاع اغلب به خود ارتفاع یا نحوه رسیدن به آنجا مربوط می شود.
- ارتفاعات بالاتر : هرچه بالاتر بروید، خطر ابتلا به بیماری ارتفاع بیشتر می شود.
- سرعت صعود : رسیدن سریع به ارتفاعات بالاتر، خطر ابتلا به بیماری ارتفاع را افزایش می دهد. افرادی که به جای پیاده روی، کوه‌پیمایی یا رانندگی، با هواپیما به ارتفاعات بالا می روند، احتمال ابتلا به این بیماری در آنها بسیار بیشتر است. بالاتر از ارتفاع ۸۰۰۰ فوت، نباید بیش از ۱۶۴۰ فوت (۵۰۰ متر) در روز صعود کنید.
- مصرف الکل و مواد مخدر (پزشکی و غیرپزشکی) . نوشیدن الکل یا استفاده از داروهای خاص، به ویژه داروهای آرام بخش (پزشکی یا غیرپزشکی)، می تواند احتمال ابتلا به بیماری ارتفاع را به شدت افزایش دهد.
- سابقه بیماری ارتفاع . ابتلا به هر نوع بیماری ارتفاع، به ویژه انواع شدیدتر آن مانند HAPE یا HACE، خطر ابتلا به آن را در آینده افزایش می دهد.
یک تصور غلط رایج این است که سلامت جسمی شما یک عامل خطر برای ابتلا به بیماری ارتفاع است. اینطور نیست، اما بیماری ارتفاع می تواند علائم برخی از بیماری های موجود را بدتر کند. مثلا شامل کم خونی و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) است.
عوارض بیماری ارتفاع چیست؟
اگر AMS به HAPE یا HACE تبدیل شود، بیماری ارتفاع می تواند کشنده باشد. HAPE می تواند ظرف ۱۲ ساعت کشنده باشد. HACE می‌تواند ظرف ۲۴ ساعت کشنده باشد. به همین دلیل است که تشخیص هر نوع بیماری ارتفاع برای جلوگیری از عوارض شدید بسیار مهم است.
بیماری ارتفاع چگونه تشخیص داده می شود؟
یک ارائه دهنده خدمات درمانی می تواند بر اساس علائم شما و معاینه فیزیکی، بیماری ارتفاع را تشخیص دهد. این شامل بررسی تنفس، فشار خون و ضربان قلب شما می شود. آنها همچنین در مورد آنچه تجربه می کنید و احساس شما سؤالاتی می پرسند. آنها همچنین ممکن است هماهنگی یا سایر توانایی های شما را بررسی کنند تا ببینند آیا علائمی از یک بیماری جدی‌تر مانند HAPE یا HACE دارید یا خیر.
چه آزمایش هایی برای تشخیص بیماری ارتفاع انجام می شود؟
بیماری ارتفاع اغلب در مکان های دورافتاده و فاقد تجهیزات پزشکی در دسترس رخ می دهد. زمانی که به ارتفاعات پایین‌تر می‌روید و می توانید مراقبت های پزشکی پیشرفته‌تری دریافت کنید، علائم شما بهبود یافته یا به طور کامل از بین رفته است. با این حال، وقتی به مکانی می رسید که مراقبت های پیشرفته‌تری در دسترس است، آزمایش پزشکی هنوز هم امکان‌پذیر است.
آزمایش هایی که ممکن است به تشخیص یا درمان بیماری ارتفاع کمک کنند عبارتند از:
- عکس برداری با اشعه ایکس . این عکس ها می توانند ریه های شما را از نظر علائم HAPE که باعث پر شدن ریه‌ها از مایع می شود، بررسی کنند.
- الکتروکاردیوگرام (EKG) . این آزمایش ها می توانند احتمال ابتلا به بیماری های دیگر مانند حمله قلبی را رد کنند. برخی از علائم بیماری ارتفاع مشابه علائم حمله قلبی هستند، بنابراین ممکن است برای رد احتمال حمله قلبی، انجام EKG ضروری باشد.
- اسکن های تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) . این اسکن ها می توانند نشانه های تورم در مغز شما را بررسی کنند. اسکن های MRI همچنین گاهی اوقات می توانند تغییرات طولانی مدت‌تری را که از بیماری ارتفاع زدگی که در گذشته داشته‌اید، به جا مانده است، تشخیص دهند.
بیماری ارتفاع چگونه درمان می‌شود و آیا درمانی قطعی برای آن وجود دارد؟
فقط یک راه برای «درمان» قطعی بیماری ارتفاع وجود دارد: به ارتفاع پایین‌تر بروید.
چندین روش درمانی می تواند به بیماری ارتفاع زدگی در مواقعی که خیلی شدید نیست، کمک کند. برخی از این روش ها همچنین در مواقعی که امکان پایین آمدن فوری وجود ندارد، مفید هستند. رویکردهای درمانی عبارتند از:
- توقف کنید و به شرایط عادت کنید . توقف و استراحت در اولین نشانه های بیماری ارتفاع ایده خوبی است.
- پایین آمدن . اگر علائم شدیدتر شدند (مانند سرگیجه، خستگی یا حالت تهوع بیشتر) یا بدتر شدند، پایین آمدن از اولویت بالایی برخوردار است. اکثر متخصصان توصیه می کنند تا زمانی که علائم بهتر شوند، پایین بیایید. این معمولاً شامل کاهش حداقل 984 فوت (300 متر) و تا 3281 فوت (1000 متر) است.
- اکسیژن مکمل . تنفس غلظت های بالاتر اکسیژن می تواند به جبران برخی از علائم بیماری ارتفاع کمک کند.
- داروها . برخی داروها، به ویژه استازولامید دگزامتازون یا نیفدیپین، می توانند بیماری ارتفاع را درمان کرده و علائم یا عوارض شدیدتر را به تأخیر بیندازند. دگزامتازون و نیفدیپین معمولاً برای بیماری ارتفاع متوسط یا شدید تجویز می شوند.
- درمان پرفشار . این روش مشابه درمان غواص اسکوبا با بیماری رفع فشار (که بیشتر با نام “خمیدگی‌ها” شناخته می شود) است. در ارتفاعات بالا، درمان پرفشار با کیسه های پرفشار قابل حمل (که گاهی اوقات به نام مخترع آنها، ایگور گاموف، “کیسه های گاموف” نامیده می شوند) امکان پذیر است. این کیسه ها می توانند بدتر شدن علائم را تا زمانی که امکان انتقال فرد به ارتفاع پایین‌تر فراهم شود، به تأخیر بیندازند.
عوارض جانبی درمان
عوارض می تواند بسته به درمانی که دریافت می کنید، به ویژه داروها، متفاوت باشد. ارائه دهنده خدمات درمانی شما بهترین فردی است که می تواند به شما بگوید چه عوارضی را ممکن است تجربه کنید یا باید مراقب آنها باشید.
چه مدت بعد از درمان احساس بهتری خواهم داشت؟
اینکه چقدر سریع احساس بهبودی می کنید، به شدت بیماری ارتفاع و درمان هایی که دریافت می کنید بستگی دارد. پایین آمدن به ارتفاع پایین‌تر سریع ترین راه برای احساس بهبودی است و اکثر افراد با پایین آمدن، به تدریج احساس بهبودی می کنند.
افرادی که تصمیم به توقف و سازگاری با ارتفاع می گیرند، ممکن است علائمی داشته باشند که چند ساعت یا حداکثر یک روز طول بکشد. علائم جزئی معمولاً ظرف یک یا دو روز با عادت کردن بدن به ارتفاع از بین می روند.
اگر دچار بیماری ارتفاع شوم، چه انتظاری می توانم داشته باشم؟
برای بیشتر افراد، بیماری ارتفاع معمولاً از نوع خفیف آن، یعنی کوه گرفتگی حاد (AMS) فراتر نخواهد رفت. سردرد شایع ترین – و اغلب اولین – علامت کوه گرفتگی حاد است. اگر متوجه شدید که سردرد یا سایر علائم خفیف را دارید و صعود را متوقف کنید، علائم شما باید ثابت بمانند. پس از یک یا دو روز، باید متوقف شوند.
بیماری ارتفاع چقدر طول می کشد؟
انواع خفیف‌تر بیماری ارتفاع معمولاً فقط چند روز طول می کشد. علائم باید به محض اینکه بدن شما به ارتفاع بالاتر عادت کند، از بین بروند.
با این حال، وقتی بیماری ارتفاع شدیدتر باشد، می تواند به سرعت بدتر شود. انواع شدیدتر بیماری ارتفاع، HAPE و HACE، می توانند در عرض ۲۴ ساعت کشنده باشند. به همین دلیل، جلوگیری از بدتر شدن بیماری ارتفاع بسیار مهم است. شناخت علائم HAPE و HACE، مانند مشکل در تنفس (حتی در هنگام استراحت) یا دست و پا چلفتی بودن ( آتاکسی )، بسیار مهم است.
آیا می توان از بیماری ارتفاع پیشگیری کرد؟
بیماری ارتفاع کاملاً قابل پیشگیری است و چند راه کلیدی برای جلوگیری از آن وجود دارد. این راه ها عبارتند از:
- سرعت صعود خود را محدود کنید . احتمال ابتلا به بیماری ارتفاع زمانی بیشتر می شود که خیلی زیاد و با سرعت زیاد صعود کنید. صعود آهسته‌تر برای جلوگیری از بیماری ارتفاع ایده‌آل است. در ارتفاع ۸۲۰۲ فوت (۲۵۰۰ متر)، توصیه می شود که روزانه بیش از ۹۸۴ فوت (۳۰۰ متر) تا ۱۶۴۰ فوت (۵۰۰ متر) صعود نکنید. ارتفاع شروع روز، جایی است که آخرین بار خوابیده‌اید. و اگر به دلیل پرواز به مقصدی در ارتفاع بالا، در اوایل روز سریع صعود می کنید، آن را در برنامه های خود لحاظ کنید!
- برای سازگاری با شرایط، روزهای استراحت در نظر بگیرید . در ارتفاع ۸۲۰۲ فوت (۲۵۰۰ متر)، متخصصان یک روز استراحت اولیه را برای سازگاری توصیه می کنند. اگر به صعود ادامه می دهید، هر سه روز یکبار استراحت کنید. بالای ۱۴۰۰۰ فوت (۴۲۶۷ متر)، به ازای هر ۱۰۰۰ فوت، دو روز استراحت توصیه می شود.
- در صورت امکان در ارتفاع پایین‌تر بخوابید . اگر می توانید، در طول روز صعود کنید و برای خواب به ارتفاع پایین‌تر برگردید. این کار می تواند شدت بیماری ارتفاع را کاهش داده و سازگاری با آن را آسان‌تر کند.
- داروهای پیشگیرانه . داروهایی مانند استازولامید یا نیفدیپین می توانند از بیماری ارتفاع جلوگیری کرده و آن را درمان کنند. مهار کننده های فسفودی استراز (PDE) مانند سیلدنافیل و تادالافیل نیز می توانند به عنوان داروهای پیشگیرانه عمل کنند.
چگونه از خودم مراقبت کنیم؟
اگر علائم بیماری ارتفاع را تجربه کردید، بهترین کاری که می توانید فوراً انجام دهید این است که آن را بدتر نکنید. صعود را متوقف کنید یا در صورت امکان فرود بیایید. استراحت و محدود کردن فعالیت بدنی نیز مفید است. سعی کنید تا حد امکان شرایط را برای بدن خود فراهم کنید تا با ارتفاع سازگار شود.
اگر از محصولات دخانیات استفاده می کنید، باید قبل از رفتن به ارتفاعات بالا آن را ترک کنید. مصرف دخانیات از هر نوع می‌تواند بر سطح اکسیژن تأثیر بگذارد، که یک نگرانی کلیدی در مورد بیماری ارتفاع است. اگر از محصولات دخانیاتی استفاده می کنید، آن را متوقف کنید. ارائه دهنده خدمات درمانی شما می تواند قبل از سفر شما را راهنمایی کند و منابعی در مورد نحوه انجام این کار ارائه دهد.
با بیماری ارتفاع چه چیزهایی را نمی توانم بخورم یا بنوشم؟
اگر دچار بیماری ارتفاع زدگی هستید، معمولاً تغییر رژیم غذایی ضروری نیست. اما باید در چند روز اول پس از رسیدن به ارتفاعات بالا از مصرف الکل خودداری کنید. الکل می تواند برخی از علائم بیماری ارتفاع زدگی را بدتر کند. همچنین باید مطمئن شوید که مایعات زیادی مصرف می کنید تا از کم آبی بدن جلوگیری شود، که می تواند برخی از علائم بیماری ارتفاع زدگی را بدتر کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم یا چه زمانی باید به دنبال مراقبت های پزشکی باشم؟
قبل از سفر به یک مقصد مرتفع، باید با یک ارائه دهنده خدمات درمانی صحبت کنید. آنها می توانند در مورد اقدامات احتیاطی که برای نیازهای خاص شما مفید خواهد بود، به شما توصیه هایی ارائه دهند. همچنین ممکن است بتوانند در مورد اقدامات پیشگیرانه به شما مشاوره دهند یا داروهایی تجویز کنند که می توانند از بیماری ارتفاع جلوگیری کنند.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
اگر علائم جدی تری از بیماری ارتفاع را تجربه کردید، باید مراقبت های پزشکی اورژانسی (در بیمارستان، اورژانس یا سایر مراکز یا محیط های مربوطه) دریافت کنید.
مهمترین علائمی که باید به آنها توجه کنید عبارتند از:
- تنگی نفس، حتی در حالت استراحت.
- تنگی یا درد قفسه سینه.
- دست و پا چلفتی بودن یا مشکلات هماهنگی.
- گیجی.
- گفتار نامفهوم.
- کاهش هوشیاری.
همه اینها علائم انواع شدیدتر بیماری ارتفاع هستند. هر دو نوع دیگر، HAPE و HACE، می توانند در عرض چند ساعت کشنده باشند. درمان آنها در اسرع وقت ضروری است.
به پایان این مقاله رسیدیم، امیدواریم که مقاله “بیماری ارتفاع چیست؟” مورد قبول شما بوده باشد. همچنین ممکن است بخواهید مقاله دیگر ما را در مورد “درد زانو بعد از کوهنوردی: علت ها، راه های پیشگیری و درمان” را هم ببینید.
سوالات متداول:
بیماری ارتفاع چقدر جدی است؟
نوع خفیف‌تر بیماری ارتفاع، یعنی بیماری حاد کوهستان، خطرناک نیست (تا زمانی که به صعود ادامه ندهید). این بیماری ناخوشایند و مختل کننده است، اما باید ظرف یک یا دو روز برطرف شود.
انواع شدیدتر بیماری ارتفاع، HAPE و HACE، فوریت های پزشکی تهدید کننده زندگی هستند. آنها به مراقبت فوری نیاز دارند.