علت بیماری حاد کوهستان چیست؟

در ارتفاعات بالا که میزان اکسیژن کاهش یافته، بدن انسان با شرایطی غیر معمول روبهرو شده و ممکن است دچار مشکلاتی شود که یکی از شایعترین آنها بیماری حاد کوهستان می باشد. این عارضه معمولاً در اثر صعود سریع بدون فرصت کافی برای تطبیق بدن با ارتفاع رخ می دهد و می تواند از علائم خفیف تا موارد شدید و خطرناک متغیر باشد. در ادامه بهطور کامل بررسی خواهیم کرد که علت بیماری حاد کوهستان چیست؟ و چه عواملی در بروز آن نقش دارند تا بتوانید با آگاهی بیشتر، از این مشکل در هنگام صعودهای کوهنوردی یا سفر به مناطق مرتفع پیشگیری کنید.
علت بیماری حاد کوهستان چیست؟
بیماری حاد کوهستان یکی از شایع ترین مشکلات ارتفاع زدگی بوده که معمولاً هنگام صعود سریع به ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر بروز خواهد کرد. این بیماری در اثر کاهش فشار اکسیژن در هوا و ناتوانی بدن در تطبیق سریع با شرایط جدید ایجاد می شود.
فیزیولوژی بدن در ارتفاع بالا
در ارتفاعات زیاد، فشار جزئی اکسیژن (PaO₂) کاهش خواهد یافت. این کاهش باعث شده میزان اکسیژنی که به بافت ها و اندام های بدن می رسد کمتر شود. مغز و ریه ها بیش از سایر اندامها به کمبود اکسیژن حساس هستند، بنابراین اولین علائم بیماری معمولاً در این دو ناحیه ظاهر خواهد شد. بدن برای جبران، تنفس را افزایش داده (هیپرونتیلاسیون)، ضربان قلب بالا رفته و تولید گلبول های قرمز تحریک خواهد شد، اما اگر صعود سریع باشد، این سازگاری فرصت بروز پیدا نکرده و علائم بیماری حاد کوهستان ظاهر می شود.
دلایل اصلی بروز بیماری حاد کوهستان
- کاهش اکسیژن محیط (هیپوکسی): مهمترین علت بیماری حاد کوهستان، کمبود اکسیژن می باشد. هرچه ارتفاع بالاتر رود، میزان اکسیژن هوا کاهش یافته و بدن زمان بیشتری برای سازگاری نیاز دارد.
- صعود سریع بدون هم هوایی: یکی از اصلی ترین اشتباهات کوهنوردان، بالا رفتن سریع از ارتفاع پایین به ارتفاع بالا بدون استراحت کافی می باشد. صعود بیش از ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر در روز در ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر خطر ابتلا را بهطور قابل توجهی افزایش خواهد داد.
- کمبود مایعات و تغذیه نامناسب: کم آبی بدن باعث غلظت خون و کاهش جریان اکسیژن به بافت ها خواهد شد. همچنین نداشتن رژیم غذایی غنی از کربوهیدرات و آنتی اکسیدان ها می تواند توان بدن برای مقابله با استرس ارتفاع را کاهش دهد.
- خواب در ارتفاع زیاد: خوابیدن در ارتفاع بالا قبل از هم هوایی کامل، یکی از دلایل تشدید علائم بیماری بوده؛ زیرا در خواب، تنفس کاهش یافته و هیپوکسی افزایش پیدا خواهد کرد.
- استعداد ژنتیکی و وضعیت جسمانی: برخی افراد بهطور طبیعی در برابر کمبود اکسیژن حساس تر هستند. این حساسیت به عوامل ژنتیکی، وضعیت قلب و ریه، و حتی میزان هموگلوبین خون بستگی دارد.
واکنش های بدن در برابر کاهش اکسیژن
وقتی اکسیژن کاهش خواهد یافت، بدن سعی می کند با مکانیسمهای مختلف مانند افزایش ضربان قلب، گشاد شدن رگ های مغزی و افزایش تهویه تنفسی، کمبود را جبران کند. اما اگر این سازوکارها کافی نباشند، فشار داخل جمجمه بالا رفته و مایع در مغز جمع خواهد شد که می تواند منجر به ادم مغزی ارتفاع بالا (HACE) شود. در مراحل بعدی، تجمع مایع در ریهها نیز ممکن است رخ دهد که به آن ادم ریوی ارتفاع بالا (HAPE) می گویند.
شما میتوانید مقاله مرتبط در مورد ادم مغزی چیست؟ را نیز مطالعه کنید.
عوامل تشدید کننده بیماری حاد کوهستان
- مصرف الکل و سیگار در ارتفاع
- بی خوابی و خستگی شدید
- استفاده از داروهای سرکوب کننده تنفس (مثل برخی داروهای خواب آور)
- صعود به ارتفاع بالای ۳۵۰۰ متر بدون توقف های تطبیقی
پیشگیری از بیماری حاد کوهستان
- صعود تدریجی: هرچه صعود آهستهتر و با توقف های منظم باشد، احتمال بروز علائم کمتر خواهد شد.
- نوشیدن آب کافی: نوشیدن مداوم آب از دهیدراسیون جلوگیری می کند.
- تغذیه مناسب: مصرف غذاهای سبک، پرکربوهیدرات و کمچرب توصیه می شود.
- استفاده از داروها: داروی استازولامید (Diamox) می تواند در پیشگیری از بیماری حاد کوهستان مؤثر باشد، اما باید تحت نظر پزشک مصرف شود.
- استراحت در هنگام بروز علائم: اگر سردرد، تهوع یا سرگیجه احساس کردید، از صعود بیشتر خودداری کرده و در همان ارتفاع استراحت کنید.
درمان بیماری حاد کوهستان
درمان اصلی برای همه انواع بیماری های ارتفاع، پایین آمدن (هبوط) به ارتفاع کمتر با حداکثر سرعت و ایمنی ممکن می باشد. همچنین:
- در صورت امکان، از اکسیژن مکمل استفاده شود.
- استازولامید یا دگزامتازون طبق تجویز پزشک می تواند کمک کننده باشد.
- استراحت، گرم نگه داشتن بدن و مصرف مایعات فراوان ضروری می باشد.
نکات کلیدی
- بیماری حاد کوهستان می تواند در هر فردی، حتی کوهنوردان باتجربه، بروز کند.
- علائم اولیه شامل سردرد، تهوع، بی خوابی و بی اشتهایی هستند.
- تشخیص به موقع و پرهیز از بی توجهی به علائم، جان فرد را نجات می دهد.
- بهترین درمان، پیشگیری و صعود آگاهانه است.
جمع بندی کلی:
بیماری حاد کوهستان نتیجه مستقیم کاهش فشار اکسیژن و ناتوانی بدن در سازگاری سریع با ارتفاع بالا می باشد. مهمترین عامل بروز آن، صعود سریع و بیبرنامه است. با رعایت اصول هم هوایی، نوشیدن آب کافی، تغذیه مناسب و توجه به علائم اولیه، می توان از این بیماری خطرناک پیشگیری کرد و از تجربه کوهنوردی ایمن و لذت بخش در ارتفاعات لذت برد.
به پایان این مقاله رسیدیم، امیدواریم که مقاله “علت بیماری حاد کوهستان چیست؟” مورد قبول شما بوده باشد. همچنین ممکن است بخواهید مقاله دیگر ما را در مورد “بیماری حاد کوهستان چیست؟” را هم ببینید.